CHI CỤC CHĂN NUÔI THÚ Y BÌNH ĐỊNH

Tiêu chảy là một thuật ngữ diễn tả biểu hiện lâm sàng hội chứng bệnh lý đặc thù của bệnh đường tiêu hóa phổ biến ở các loài gia súc. Theo Phạm Ngọc Thạch 2005, thì hội chứng tiêu chảy là hiện tượng ỉa nhanh, nhiều lần, trong phân có nhiều nước do ruột tăng cường co bóp và tiết dịch. Bệnh có quanh năm nhưng thường xảy ra vào mùa hè, mùa thu khi thời tiết nóng và ẩm ướt. Hội chứng tiêu chảy ở chó có thể do các nguyên nhân sau:

1. Nguyên nhân

1.1 Tiêu chảy do vi khuẩn

Một trong số những bệnh phổ biến và gây nhiều thiệt hại cho chăn nuôi chó là viêm ruột tiêu chảy do vi khuẩn. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, tỷ lệ mắc và tỷ lệ chết khá cao (David Mc. Clugage, D.V.A, C.V.A (2005)).

1.2. Tiêu chảy do virus

–  Do Carre adenovirus: Bệnh xuất hiện ở Tây Ban Nha vào thế kỷ XVIII có nguồn gốc từ Châu Á. Ở nước ta bệnh này gây tác hại nhiều trên chó khắp cả nước. Nguyên nhân chủ yếu là do virus nên không có thuốc đặc trị, hầu hết chó được ủ bệnh sẵn và khi sức đề kháng giảm sẽ phát bệnh, yến tố môi trường là yến tố chính tạo điều kiện cho sự phát bệnh.

–  Do Parvovirus: Tiêu chảy do Parvovirus là bệnh truyền nhiễm do virus tấn công vào các hạch bạch huyết vùng hầu rồi nhân lên phát triển khắp cơ thể, để mục tiêu sau cùng là cơ tim và niêm mạc ruột và các cơ bạch huyết. Bệnh có khả năng lây lan nhanh, tỷ lệ mắc bệnh có thể lên đến 50%, tỷ lệ tử vong trên chó con từ 50- 100%.

1.3. Tiêu chảy do ký sinh trùng

Các loài ký sinh trùng đường tiêu hóa của chó thường gặp nhất bao gồm:

–  Giun đũa: Theo Nguyễn Văn Biện (2001), tiêu chảy chủ yếu do hai loài giun đũa là Toxascaris leonine và Toxascaris canis. Cả hai loài này đều ký sinh ở ruột non của chó và thú ăn thịt khác.

–  Giun móc (Ancylostomalosis): Giun móc là một trong những loài ký sinh chủ yếu ở ruột chó. Bệnh giun móc ở chó rất phổ biến và gây bệnh nặng nhất cho chó con.

–  Sán dây: Có nhiều loại sán dây gây bệnh ở chó. Ở nước ta chó nhiễm chủ yếu do 2 loài: Diphyllobothrium mansoni và Diphylliddium canium.

1.4. Tiêu chảy do điều kiện ngoại cảnh

Điều kiện khí hậu thay đổi đột ngột: quá nóng hoặc quá lạnh, mưa gió, ẩm ướt,… kết hợp với chuồng trại không vệ sinh. Trên thực tế những tháng mưa nhiều thì bệnh ỉa chảy sảy ra nhiều hơn.Trong đó nhiệt độ và độ ẩm là quan trọng nhất.

1.5. Tiêu chảy do chế độ chăm sóc nuôi dưỡng

Trong quá trình nuôi dưỡng cho gia súc ở những nơi không phù hợp như quá nóng, quá lạnh cũng gây ỉa chảy như trường hợp nói trên. Một nguyên nhân quan trọng khác là thức ăn, thức ăn ôi thiu, phẩm chất kém, nhiễm các hóa chất. Thức ăn dễ nhiễm các nấm mốc Aspergillu spp, Histoplasma, candida,… độc tố của chúng sẽ gây bệnh.

1.6. Tiêu chảy do các bệnh từ cơ quan khác trong cơ thể

Bệnh ở tim: bệnh viêm ngoại tâm mạc do khi có phản xạ đau ở vùng tim dẫn dến làm giảm nhu động ruột, gây nên rối loạn tiêu hóa (trên lâm sàn thấy da súc bị táo bón sau đó là viêm ruột ỉa chảy do nhu động ruột kém thức ăn tích lại lên men, tạo sản vật gây viêm ruột).

Bệnh ở dạ dày: nếu dạ dày bị viêm theo xuống ruột và gây viêm ruột. Bệnh ở gan, tụy khi bị bệnh ở các cơ quan này thì các men tiêu hóa như tripsin, amilaza, lipaza, dịch mật không được tiết ra hoặc chúng bị biến đổi (dịch mật ở dạng không kết hợp, kết tủa, tạo phức) làm thức ăn tích lại khó tiêu hóa, sau đó lên men tạo sản vật độc gây ỉa chảy.

2. Hậu quả của hội chứng tiêu chảy

2.1 Mất nước do ỉa chảy

Trong cơ thể gia súc, nước chiếm khoảng 70% trọng lượng cơ thể, nó có vai trò quan trọng trong hầu hết các quá trình sinh hóa, chu chuyển trao đổi chất, hoạt động của các chất điện giải…

2.2  Rối loạn cân bằng điện giải

Quá trình cân bằng nước và điện giải trong cơ thể gia súc khỏe mạnh là hằng định, tuy có sự thay đổi lớn giữa lượng nước nhận vào cơ thể qua thức ăn, nước uống và thải ra nước tiểu, hơi thở, … sự cân bằng này là do các ion Na+, K+, Cl+ và axit.

3. Phòng bệnh và điều trị hội chứng tiêu chảy ở chó

3.1. Phòng bệnh

Phòng bệnh bằng vệ sinh (tiêu độc khử trùng): Thường xuyên sát trùng chuồng nuôi; Cách ly để theo dõi những con chó mới nhập; Chó phải thường xuyên đước tắm rửa sạch sẽ.  Phòng bệnh bằng vacxin: Để phòng bệnh cho cả đàn, nên tiêm phòng cho tất cả chó vào tuần tuổi thứ 7, thứ 9 và tuần thứ 12.

3.2. Điều trị

Để điều trị hội chứng tiêu chảy ở chó hiệu quả, cần phải xác định được nguyên nhân gây bệnh, hiểu rõ cách sinh bệnh và triệu chứng của bệnh. Cần phát hiện sớm, kịp thời cũng như kết hợp điều trị nguyên nhân, triệu chứng và bổ sung nước, chất điện giải cho con vật, đồng thời có các chế độ chăm sóc, nuôi dưỡng hợp lý, bổ sung các loại vitamin và khoáng chất cần thiết.

Truyền dịch nhằm bù đắm lại lượng nước mất do nôn mửa, tiêu chảy và tùy theo biểu hiện lâm sàng (nếp gấp ở da, hốc mắt trũng sau) và sinh học (hematocrit, protein…). Việc bù đắp lại nước phải có tính hệ thống và thường truyền qua tĩnh mạnh hoặc dưới da. Dung dịch này gồm nước sinh lý mặn để điều chỉnh lượng nước mất ngoài tế bào và nước sinh lý ngọt, acid amin thiết yếu dùng để cung cấp năng lượng và protein. Việc bù đắp nước sẽ đầy đủ, ít nhất là 40-60ml nước/kg thể trọng dùng trong 4 ngày. Kết hợp: Chống nôn bằng Atropin sulphat 0,1%;  Dùng thuốc trợ sức: vitamin C, ADE-B.complex, …; Bảo vệ niêm mạc dạ dày ruột: men smecta, dung dịch Phosphalugel…; Dùng thuốc kháng sinh: lincomycin, Vimexyson COD, Enrofloxacin…; Chuyền dịch: Gluco5% và Ringer lactate . Kết hợp điều trị liên tục 3 – 5 ngày là khỏi bệnh./.

Huỳnh Văn Cánh

Chi cục Chăn nuôi và Thú y Bình Định