Bệnh dịch tả heo Châu Phi
Heo bị bệnh Dịch tả heo Châu Phi
1. Giới thiệu chung về bệnh Dịch tả heo Châu Phi
1.1. Khái niệm bệnh:
– Bệnh Dịch tả heo Châu Phi (DTHCP) là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi rút gây ra trên heo. Bệnh gây sốt cao, xuất huyết nặng và có thể gây chết 100% số heo mắc bệnh. Bệnh này chỉ lây nhiễm trên loài heo (bao gồm heo rừng và heo nhà), không gây bệnh cho các loài động vật khác. Bệnh Dịch tả heo Châu Phi không lây sang người.
– Vi rút gây bệnh Dịch tả heo Châu Phi có cấu trúc gien ADN với 22 kiểu gien (genotype) khác nhau, nhân lên trong đại thực bào và rất khó hoặc không kích thích sinh ra kháng thể trung hòa trong cơ thể heo.
– Bệnh Dịch tả heo Châu Phi cần được chẩn đoán phân biệt đối với một số bệnh khác trên heo như Dịch tả heo cổ điển, Tai xanh heo, Đóng dấu heo, Phó thương hàn và một số bệnh gây xuất huyết trên heo.
1.2. Sức đề kháng của vi rút:
Vi rút gây bệnh Dịch tả heo Châu Phi có sức đề kháng cao với môi trường. Ở nhiệt độ phòng, vi rút trong huyết thanh heo sống được 18 tháng, vi rút trong máu giữ trong tủ lạnh có thể sống đến 6 năm. Ở nhiệt độ càng lạnh thì vi rút càng tồn tại lâu.
1.3. Đường truyền lây:
– Bệnh lây chủ yếu trực tiếp từ heo mắc bệnh sang heo khỏe mạnh; ngoài ra, bệnh có thể lây lan gián tiếp thông qua thức ăn thừa dùng để chăn nuôi, phương tiện, dụng cụ chăn nuôi, quần áo có chứa chất mang vi rút. Loài ve mềm (Ornithodoros moubata) có thể làm lây truyền vi rút sang heo.
– Vi rút Dịch tả heo Châu Phi lây nhiễm qua đường hô hấp và tiêu hóa, thông qua sự tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với các vật thể nhiễm vi rút như: Chuồng trại, phương tiện vận chuyển, dụng cụ, đồ dùng, quần áo nhiễm vi rút và ăn thức ăn thừa chứa thịt heo nhiễm bệnh hoặc bị ve mềm cắn.
1.4. Triệu chứng lâm sàng:
– Bệnh Dịch tả heo Châu Phi có thời gian ủ bệnh từ 3-15 ngày, ở thể cấp tính thời gian ủ bệnh chỉ từ 3-4 ngày.
– Heo bị nhiễm Dịch tả heo Châu Phi có nhiều triệu chứng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Heo bệnh biểu hiện các triệu chứng không khác biệt so với triệu chứng của bệnh Dịch tả heo cổ điển (đã và đang có tại Việt Nam). Do đó, việc chẩn đoán Dịch tả heo Châu Phi khó có thể xác định và phân biệt được bằng các triệu chứng lâm sàng, cần lấy mẫu gửi phòng thí nghiệm để xét nghiệm phát hiện vi rút Dịch tả heo Châu Phi.
– Thể quá cấp tính là do vi rút có độc lực cao, heo sẽ chết nhanh, không biểu hiện triệu chứng hoặc heo sẽ nằm và sốt cao trước khi chết.
– Thể cấp tính là do vi rút có độc lực cao gây ra, heo sốt cao (40,5-42°C). Trong 2-3 ngày đầu tiên, giảm bạch cầu và giảm tiểu cầu, heo không ăn, lười vận động, ủ rũ, nằm chồng đống, heo thích nằm chỗ có bóng râm hoặc gần nước. Heo có biểu hiện đau vùng bụng, lưng cong, di chuyển bất thường, một số vùng da trắng chuyển sang màu đỏ, đặc biệt là ở vành tai, đuôi, cẳng chân, da phần dưới vùng ngực và bụng, có thể có màu sẫm xanh tím.
– Trong 1-2 ngày trước khi con vật chết, có triệu chứng thần kinh, di chuyển không vững, nhịp tim nhanh, thở gấp, khó thở hoặc có bọt lẫn máu ở mũi, viêm mắt, nôn mửa, tiêu chảy đôi khi lẫn máu hoặc có thể táo bón, phân cứng đóng viên có kích thước nhỏ, có chất nhầy và máu. Heo sẽ chết trong vòng 6-13 hoặc 20 ngày. Heo mang thai có thể sẩy thai ở mọi giai đoạn. Tỷ lệ tử chết cao lên tới 100%. Heo khỏi bệnh hoặc nhiễm vi rút thể mãn tính thường không có triệu chứng, nhưng chúng sẽ là vật chủ mang vi rút Dịch tả heo Châu Phi trong suốt cuộc đời.
2. Xử lý heo mắc bệnh
Heo mắc bệnh được xử lý theo Văn bản số 5169/BNN-TY ngày 22/7/2019 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc hướng dẫn bổ sung một số biện pháp phòng, chống bệnh dịch tả heo Châu Phi. Cụ thể như sau:
2.1. Về xử lý heo tại hộ chăn nuôi có heo mắc bệnh DTHCP
a) Tiêu hủy heo mắc bệnh, heo chết, heo có kết quả xét nghiệm dương tính với mầm bệnh DTHCP.
b) Đối với heo khỏe mạnh trong cùng ô chuồng, dãy chuồng với heo mắc bệnh, được lấy mẫu và có kết quả xét nghiệm âm tính với mầm bệnh DTHCP thì được nuôi cách ly hoặc giết mổ để tiêu thụ tại địa bàn cấp huyện.
c) Đối với heo khỏe mạnh tại ô chuồng, dãy chuồng chưa có heo mắc bệnh, được lấy mẫu và có kết quả xét nghiệm âm tính với mầm bệnh DTHCP:
– Trường hợp có nhu cầu giết mổ heo: Được giết mổ để tiêu thụ thuộc địa bàn cấp huyện.
– Trường hợp có nhu cầu để nuôi: Được vận chuyển đến nơi khác thuộc phạm vi địa bàn cấp tỉnh để nuôi với sự giám sát của thú y địa phương.
2.2. Về xử lý heo tại trang trại chăn nuôi có heo mắc bệnh DTHCP
a) Tiêu hủy heo mắc bệnh, heo chết, heo có kết quả xét nghiệm dương tính với mầm bệnh DTHCP.
b) Đối với heo khỏe mạnh tại ô chuồng, dãy chuồng có heo mắc bệnh, được lấy mẫu và có kết quả xét nghiệm âm tính với mầm bệnh DTHCP:
– Trường hợp có nhu cầu giết mổ heo: Được giết mổ để tiêu thụ thuộc địa bàn cấp huyện.
– Trường hợp có nhu cầu để nuôi: Được vận chuyển đến nơi khác thuộc phạm vi địa bàn cấp huyện để nuôi với sự giám sát của thú y địa phương.
c) Đối với heo khỏe mạnh tại ô chuồng, dãy chuồng chưa có heo mắc bệnh, được lấy mẫu và có kết quả xét nghiệm âm tính với mầm bệnh DTHCP:
– Trường hợp có nhu cầu giết mổ heo: Được giết mổ để tiêu thụ thuộc địa bàn cấp tỉnh.
– Trường hợp có nhu cầu để nuôi: Được vận chuyển đến nơi khác thuộc phạm vi địa bàn cấp tỉnh để nuôi với sự giám sát của thú y địa phương.
2.3. Đối với cơ sở giết mổ nhỏ lẻ trong vùng dịch: Cơ quan thú y không cần lấy mẫu sản phẩm để xét nghiệm mầm bệnh DTHCP
2.4. Kiểm soát vận chuyển heo ra ngoài, vào vùng dịch của các trang trại chăn nuôi có điểm trung chuyển: Được vận chuyển heo (để nuôi làm giống, nuôi thương phẩm, để giết mổ) có kết quả âm tính với mầm bệnh DTHCP từ trại chăn nuôi đến điểm trung chuyển. Thời gian lưu giữ heo tại điểm trung chuyển nếu chưa vượt quá 12 (mười hai) giờ thì không phải lấy mẫu xét nghiệm lại khi vận chuyển. Nếu vượt quá 12 (mười hai) giờ thì phải lấy mẫu xét nghiệm theo quy định.
3. Các biện pháp phòng dịch bệnh
Hiện nay, chưa có vắc xin phòng bệnh Dịch tả heo Châu Phi, trong khi đó vi rút DTHCP lưu hành ngoài môi trường rất cao, nguy cơ xâm nhiễm vào các trại chăn nuôi heo là rất lớn và khó lường trước được. Do đó, người chăn nuôi thực hiện chăn nuôi đảm bảo an toàn sinh học, hạn chế tối đa việc mầm bệnh có thể xâm nhập vào các trang trại chăn nuôi heo. Cụ thể:
– Khuyến khích người chăn nuôi xây dựng trại kín (trại lạnh) để hạn chế việc xâm nhập của vật chủ truyền bệnh gián tiếp (gồm các loài côn trùng, chuột, mèo, chim,…) mang mầm bệnh từ các trại heo có bệnh DTHCP, từ nơi tiêu hủy nhưng không xử lý triệt để mầm bệnh, từ bụi có lẫn mầm bệnh.
– Hộ chăn nuôi, các trại chăn nuôi điều kiện hở:
+ Cần có các biện pháp kiểm soát vật chủ trung gian truyền bệnh: làm hàng rào, lưới ngăn chặn chuột, mèo, chim ra vào trại, từng ô chuồng nên bao kín bằng lưới che nắng (lưới che lan), thực hiện phun thuốc sát trùng chuồng trại và lưới che để tiêu diệt mầm bệnh xâm nhập. Diệt chuột bằng cách sử dụng bẫy hoặc các loại thuốc có trên thị trường, che chắn không cho chuột xâm nhập vào bên trong chuồng trại và kho chứa thức ăn, dụng cụ chăn nuôi.
+ Cải tạo tiểu khí hậu chuồng nuôi bằng cách lắp thêm quạt bên trong chuồng, có hệ thống phun nước chống nóng cho vật nuôi.
– Nguồn thức ăn phải có nguồn gốc rõ ràng, tốt nhất là vận chuyển trực tiếp từ công ty bằng xe chuyên dụng và thực hiện tiêu độc sát trùng trước và sau khi ra vào trại, thức ăn chuyển vào kho nên thực hiện phun thuốc sát trùng hoặc bố trí đèn UV (đèn cực tím) để tiêu diệt các loại mầm bệnh vi sinh vật. Nước phải đảm bảo sạch sẽ, thường xuyên bổ sung vitamin C để tăng cường sức đề kháng của vật nuôi nhất là trong điều kiện thời tiết nắng nóng như hiện nay.
– Thực hiện tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin, bao gồm các bệnh đỏ trên heo, bệnh E.coli, Circo, tai xanh, lở mồm long móng … để phòng chống dịch bệnh và loại trừ nguyên nhân gây bệnh trong điều kiện sớm nhất.
– Có hố sát trùng tại đầu các dãy chuồng và thường xuyên thay thuốc sát trùng theo đúng nồng độ qui định.
– Trại phải trang bị ủng, dép, đồ bảo hộ bên trong để thay khi vào bên trong chuồng trại và thường xuyên ngâm thuốc sát trùng để tiêu diệt mầm bệnh.
– Nâng nền trại cách mặt đất để tránh nước mưa mang mầm bệnh từ môi trường tràn vào lây lan dịch bệnh, hoặc đào rảnh thoát nước xung quanh chuồng nuôi.
– Thực hiện rắc vôi bột quanh chuồng nuôi nơi khô ráo để hạn chế mầm bệnh xâm nhập và hạn chế được chuột. – Khi xuất bán heo: nên áp dụng biện pháp cùng vào – cùng ra, nhập heo theo dãy chuồng cùng lứa tuổi và khi bán cũng theo cả dãy chuồng đó. Trang bị bảo hộ, giày ủng riêng của trại cho người tham gia vận chuyển heo bán ra khỏi trại, có đường dẫn heo riêng ra khỏi trại, hạn chế tối đa việc vào các ô chuồng của trại để bắt và cân heo. Thực hiện tiêu độc sát trùng kỹ trước và sau khi bán heo bằng các loại thuốc sát trùng. Các trại heo giống sử dụng nguồn heo con để nuôi thịt nên thực hiện xây dựng cách biệt giữa khu heo giống và khu heo thịt (hai nơi riêng biệt hoàn toàn, không cùng trên một lô đất)./.
Nguyễn Văn Tâm
(Chi cục CNTY Bình Định)
